1939-1941: na wschodnich terenach polski już od 17 września rozpoczynają się masowe aresztowania i mordy. w listopadzie tereny te zostają przyłączone do białoruskiej srr i ukraińskiej srr. od października 1939 do czerwca 1941 mają miejsce masowe deportacje na syberię i w inne rejony zsrr. całkowita liczba zesłanych jest nadal nieznana. według różnych ustaleń wyniosła ona od 750 000 do nawet ponad półtora miliona osób. w łagrach i kołchozach wysoka śmiertelność jest konsekwencją wyczerpującej przymusowej pracy, głodu, chorób i nieludzkich warunków życia. na terytorium polski sowieci likwidują nie tylko elitę społeczną i intelektualną, ale i inne wykształcone warstwy społeczeństwa, traktując je jako „wrogów władzy sowieckiej”. kwiecień-maj 1940: nkwd dokonuje w zsrr potajemnie mordu około 22 000 jeńców polskich, w większości oficerów. po inwazji niemieckiej na zsrr niemcy odkrywają w katyniu w kwietniu 1943 mogiły około 4400 jeńców. tego miesiąca sowieci zrywają stosunki dyplomatyczne z rządem rp w londynie. 4 stycznia 1944: armia czerwona ponownie przekracza granicę polsko-sowiecką z 1939. od lipca rozpoczynają się nowe aresztowania i represje. maj 1945: cała polska znajduje się pod władzą sowiecką. 28 czerwca: powstaje tymczasowy rząd jedności narodowej, wkrótce uznany przez aliantów. mimo masowych aresztowań żołnierzy armii krajowej, narodowych sił zbrojnych, narodowego zjednoczenia wojskowego i zrzeszenia wolność i niezawisłość, niektóre oddziały żołnierzy wyklętych bronią się przez szereg następnych lat. kilkadziesiąt tysięcy osób jest deportowanych na syberię. 1939-1945: bilans wojny i okupacji niemieckiej i sowieckiej to około 6 milionów ofiar (ok. 17% ogółu ludności), w tym prawie 3 miliony polskich żydów.